Σκηνοθεσία - Σενάριο: Αλεξάντρ Σοκούροφ
Ηθοποιοί: Γκαλίνα Βισνέφσκαγια, Βασίλι Σέβτσοφ, Ράισα Γκιτσάεβα
Χώρα: Ρωσία (Έγχρωμη)
Διάρκεια: 92΄

Πρώτη προβολή: Ώρα 8.30 μ.μ.
Δεύτερη προβολή: Ώρα 10.30 μ.μ.

Προτάθηκε για Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών 2007.

Ο μεγάλος Ρώσος δημιουργός, Alexandr Sokurov, ίσως, στην πιο ώριμη στιγμή της κινηματογραφικής του καριέρας, επιστρέφει στην μεγάλη οθόνη με τη νέα του δημιουργία "Αλεξάνδρα".

Η Αλεξάνδρα της ταινίας (έξοχη, απολαυστική και ταυτόχρονα συγκινητική στο ρόλο η Γκαλίνα Βισνέφσκαγια) είναι μια μοναχική γυναίκα που αποφασίζει να επισκεφθεί για μερικές μέρες τον εγγονό της, επαγγελματία στρατιωτικό στην Τσετσενία. Στο ρώσικο στρατόπεδο, η Αλεξάνδρα περιφέρεται στις σκηνές και στα φυλάκια όπου έρχεται σ' επαφή με έναν διαφορετικό κόσμο, εκείνο των αντρών, ιδιαίτερα των φαντάρων - πιο σωστά, ίσως, φαντασμάτων - που απλώς υπηρετούν τη θητεία τους. Φαντάρων που αν και δεν λένε πολλά, φανερώνουν στα πρόσωπά τους την κούραση αλλά και την αγωνία των ανθρώπων που βρίσκονται σ' έναν κατακτητικό πόλεμο και που νοσταλγούν την επιστροφή στην πατρίδα - η φωτογραφία, το ντεκόρ, η μουσική τονίζουν μια θλιβερή, εξώκοσμη εικόνα, λες και βρίσκεσαι ήδη σ' ένα νεκροταφείο του πολέμου. Η ίδια ατμόσφαιρα κυριαρχεί και στην επίσκεψη της Αλεξάνδρας στη γειτονική αγορά της τσετσένικης πόλης Γκρόζνι, όπου γνωρίζει γυναίκες του "άλλου" στρατοπέδου, ιδιαίτερα μια πρώην δασκάλα που τώρα πουλάει τσιγάρα και γλυκά στην αγορά και η οποία τη φιλοξενεί για λίγο στο σπίτι της, σε μια μισογκρεμισμένη από τους βομβαρδισμούς πολυκατοικία.
Μέσα από απλά, όμορφα, εικαστικά έξοχα, πλάνα, ο Σοκούροφ εξερευνά, με το ιδιόμορφο στιλ του, πρόσωπα και καταστάσεις, με σκηνές απλές αλλά πάντα εύστοχες, που μένουν χαραγμένες στη μνήμη. Παράδειγμα, οι σκηνές της άφιξης της Αλεξάνδρας, στη διάρκεια της νύχτας, στο στρατόπεδο, μέσα από την ομίχλη και μια ηχητική μπάντα που δημιουργεί μιαν αλλόκοτη ατμόσφαιρα, που μοιάζει να βγήκε από την "Καρδιά του σκότους" του Κόνραντ - με όλα τα μέσα, φωτογραφία, φωτισμούς και ντεκόρ, να τονίζουν την απόκοσμη ατμόσφαιρα, λες και παρακολουθούμε νεκρά πρόσωπα που περιφέρονται σε νεκροταφείο. Κι αν ο Σοκούροφ αποφεύγει να εξετάσει ή να σχολιάσει άμεσα τον πόλεμο αυτό της χώρας του, η ματιά του, μέσα από το πρόσωπο της Αλεξάνδρας, είναι ματιά ανθρωπιστική, στην πραγματικότητα ματιά συμφιλίωσης ύστερα από τη φρίκη ενός παράλογου, απαράδεκτου πολέμου.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ

Η ταινία, πολιτική θεωρητικά, αποθεώθηκε από κοινό και κριτικούς στο φεστιβάλ των Καννών και από την Πέμπτη 30 Αυγούστου προβάλλεται και στην Ελλάδα. Μια ταινία βαθιά ποιητική που ανανεώνει την ποίηση που διατρέχει τον παλιό ρώσικο κινηματογράφο.
Μια επιβλητική, ηλικιωμένη γυναίκα, η Αλεξάνδρα Νικολάεβνα, περιδιαβαίνει το Γκόζνυ, την ερειπωμένη πρωτεύουσα της Τσετσενίας, αναζητώντας τον χαμένο της εγγονό, που έχει να δει επτά χρόνια. Μια μπάμπουσκα, σύμβολο της Μητέρας - Ρωσσίας, περιφέρεται σ' έναν ανδροκρατούμενο κόσμο, ένα στρατόπεδο όπου τα συναισθήματα των στρατιωτών εκτοπίζονται γιατί αποτελούν ντροπή. Μια ζεστή - τρυφερή παρουσία, ενάντια στον παραλογισμό του πολέμου, αποδεικνύει ότι η ανθρωπιά είναι πάντα ο συνδετικός κρίκος όλων των λαών. Μια συγκινητική φιγούρα που κυκλοφορεί σαν φάντασμα ανάμεσα στα χαλάσματα.
Στον πρωταγωνιστικό ρόλο η 80χρονη Γκαλίνα Βισκέφσκαγια, θρύλος της όπερας και σύζυγος του Ροστροπόβιτς. Η διάσημη σοπράνο από το 1952 έως το 1974 ήταν σολίστ στο Μπαλσόι ερμηνεύοντας πάνω από 30 ρόλους, ενώ το 1961 έκανε ντεμπούτο στη Μετροπόλιταν Όπερα με την "Αϊντα" και στη Σκάλα του Μιλάνου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά με τον ρόλο της Λιου στην όπερα "Τουραντό". Παντρεμένη από το 1955 με τον Μστισλάβ Ροστροπόβιτς από το 1975 που έφυγαν από τη Μόσχα μοίρασαν τη ζωή τους μεταξύ Παρισού και Ηνωμένων Πολιτειών. Αποχαιρέτησε τη σκηνή της όπερας με τον ρόλο της Τατιάνας στον "Ευγένιο Ονιέγκιν" του Τσαϊκόφσκι, στο Παρίσι το 1982.
"Χωρίς την Γκαλίνα δεν θα είχα γυρίσει ούτε ένα πλάνο από την "Αλεξάνδρα", λέει ο Αλεξάντρ Σοκούροφ. "Είναι μια γυναίκα με τεράστια και δραματική εμπειρία ζωής, μια γυναίκα με μοναδική ομορφιά και χωρίς ίχνος ματαιοδοξίας. Ως παιδί, ζούσε στο Λένινγκραντ. Γνωρίζει την ασημαντότητα του πολέμου και το βαρύ τμήμα της ειρήνης".
Με την ταινία του αυτή ο σκηνοθέτης εξερευνά τις ηθικές συνέπειες των ρώσικων στρατευμάτων στην Τσετσενία, αξιοποιώντας στο έπαρκο το μινιμαλιστικό σινεμά το οποίο υπηρετεί. "Ούτε μια σφαίρα δεν πέφτει στην ταινία, υπάρχει όμως η διαρκής αίσθηση ότι μια μεγάλη τραγωδία θα ξεσπάσει χωρίς κανείς να μπορεί να την αποτρέψει", σημειώνει ο κριτικός του Hollywood Reporter. Μια ατμόσφαιρα όπου εγκυμονεί η έκκρηξη που ποτέ δεν έρχεται. Μια βία που κυλά υποδόρια, ένα κακό που υποννοείται χωρίς να εμφανίζεται. Ένα παιχνίδι εικόνων και λέξεων.
Ο Σοκούροφ καταπιάνεται με τον πόλεμο για πολλοστή φορά. Το 1994 συνόδευσε μια ομάδα Ρώσων στρατιωτών στα σύνορα Τατζικιστάν Αφγανιστάν. Αποτύπωσε την εμπειρία του στα "Ημερολόγια πολέμου", ενός 5ωρου ντοκιμαντέρ, όπου επικεντρώθηκε λιγότερο στους απόηχους ενός τραυματικού πολέμου και στα συμβάντα της μεταπολεμικής περιόδου. Εστίασε στα πρόσωπα των νεαρών στρατιωτών και στον χώρο. Κατέγραψε την απουσία του εχθρού: δηλαδή των Αφγανών μουτζαχεντίν, νικητών στον πόλεμο με την τότε ενιαία Σοβιετική Ένωση. Ο Σοκούροφ, σύμφωνα με τις κριτικές, μεταμόρφωσε την πραγματικότητα των συνόρων σε μια μεταφυσική εμπειρία και διαπότισε τις εικόνες με μια αίσθηση θανάτου.
"Αισθάνομαι σαν να βρίσκομαι σ' ένα όνειρο" ήταν τα λόγια του σκηνοθέτη μετά το τέλος των γυρισμάτων...
Έτσι και τώρα στην "Αλεξάνδρα" προσεγγίζει τον πόλεμο όχι ως θέαμα αλλά σαν καταστροφή, εστιάζοντας και πάλι στα πρόσωπα, στα σώματα, στις χειρονομίες, στα λόγια που εκφράζουν τη συντριβή των ανθρώπων.

ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΣΟΚΟΥΡΟΦ
Γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1951 στην Podorvikha της Ρωσίας.

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ
Razzhalovannyy (1980), Elegiya (1985), Zhertva vechernyaya (1987), Terpenie trud (1987), Odinokiy golos cheloveka (1987), Moskovskaya elegiya (1987), I nichego bolshe (1987), Ampir (1987), Skorbnoye beschuvstviye (1987), Mariya (1988), Dni zatmeniya (1988), Altovaya sonata. Dmitriy Shostakovich (1988), Spasi i sokhrani (1989), Sovetskaya elegiya (1989), Sonata dlya Gitlera (1989), Peterburgskaya elegiya (1989), Prostaya elegiya (1990), Leningradskaya retrospektiva (1990), K sobytiya v Zakavkzye (1990), Krug vtoroy (1990), Kamen (1992), Tikhiye stranisty (1993), Elegiya iz Rossii (1993), Soldatskiy son (1995), Dukhovnye golosa. Iz dnevnikov voyny. Povestvovanie v pyati chastyakh (1995), Vostochnaya elegiya (1996), Robert. A Fortunate Life (1996), Smirennaya zhizn (1997), Mat i syn (1997), Uzel (1999), Molokh (1999), Dolce (2000), Telets (2001), Elegiya dorogi (2002), Russkiy kovcheg (2002), Otets i syn (2003), Peterburgskiy dnevnik: Mozart. Requiem (2004), Solntse (2005), Elegiya zhizni. Rostropovich. Vishnevskaya (2006), Aleksandra (2007).